Zanim oddasz krew
Data publikacji 18.09.2015
Zapoznaj się z poszczególnymi zagadnieniami: | Co to jest krew? Grupy krwi Warunki oddawania krwi Co musisz wiedzieć Przygotowanie do oddania krwi |
CO TO JEST KREW?
Krew odgrywa podstawową rolę w funkcjonowaniu organizmu - bez niej życie byłoby niemożliwe. Nieustannie krążąc, dostarcza każdej komórce pożywienia potrzebnego do wytworzenia energii, a także budulca do rozrostu i regeneracji tkanek. Serce pompuje tę życiową ciecz przez skomplikowaną sieć naczyń krwionośnych i żył, dostarczając komórkom tlenu i składników odżywczych oraz usuwając potencjalnie trujące produkty przemiany materii.
Krew to tkanka, jako jedyna występująca w stanie płynnym, gdzie elementy komórkowe (krwinki czerwone, krwinki białe, płytki krwi) zawieszone są w osoczu – tj. w części płynnej krwi. Każdemu rodzajowi komórek przypisane są określone czynności i tak:
- krwinki czerwone są nośnikami tlenu do tkanek i narządów,
- krwinki białe odpowiadają za procesy obronne organizmu,
- płytki krwi odpowiadają za procesy krzepnięcia.
Osocze zawiera kilkadziesiąt rodzajów białek, pełniących różnego rodzaju funkcje m.in. transportowe, odpornościowe, biorące udział w procesie krzepnięcia.
GRUPY KRWI
W zależności od występowania lub braku określonych substancji chemicznych na powierzchni czerwonych krwinek oraz w osoczu krwi u człowieka wyróżniono cztery podstawowe grupy krwi: A, B, AB, O. Taki podział na grupy oparto na reakcji, jaka zachodzi pomiędzy antygenami krwinkowymi, czyli aglutynogenami (antygenami w erytrocytach) a skierowanymi przeciwko nimi izoaglutyninami (przeciwciałami w osoczu). We krwi człowieka występują dwa aglutynogeny A i B oraz izoaglutynogeny α i β. U ludzi nie mogą występować aglutynogeny i przeciwko nim skierowane izoaglutynogeny, ponieważ nastąpiłoby wytrącanie krwinek.
Grupy krwi są dziedziczne. Grupa krwi A, B, AB dziedziczą się jak cechy dominujące, a grupa O jak cecha recesywna. Rozmieszczenie grup krwi na świecie nie jest jednakowe. W Polsce jest najwięcej osób z grupą A około 37%, z grupą O około 32%, z grupą B około 20% a z grupą AB tylko około 8%.
W miarę rozwoju nauki o grupach krwi, czyli serologii wykryto wiele dodatkowych antygenów, które warunkują dodatkowe grupy krwi. Bardzo duże znaczenia ma wykryty przez Laindsteinera w 1941 roku antygen Rh. Po raz pierwszy wykryto go u małp makaków Rhesus (stąd jego oznaczenie). U większości ludzi w błonach erytrocytów występuje ten antygen a ich krew oznaczono jako Rh"+". U pozostałych osób nie ma tego czynnika a ich krew oznaczono jako Rh "-".
W przypadku niektórych chorób człowiek może potrzebować podania krwi od zdrowej osoby, zwanej dawcą. Warunkiem jest tutaj zgodność grup krwi dawcy i biorcy. Zabieg ten nosi nazwę transfuzji, czyli przetoczenia krwi.
„+” – istnieje możliwość otrzymania krwi; „-” – nie ma możliwości otrzymania krwi
Dorosły człowiek posiada od 5 do 6 litrów krwi. Dawca oddaje krew pełną w ilości 450 ml, nie częściej niż 6 razy w roku mężczyźni i 4 razy w roku kobiety, przerwa między oddawaniem nie może być krótsza niż 8 tygodni. Osocze oddawać można w odstępach nie krótszych niż 2 tygodnie, jednak nie więcej niż 15 l rocznie. Natomiast zabieg oddania płytek krwi może być wykonywany nie częściej niż 12 razy w roku.
MOŻESZ ODDAĆ KREW POD WARUNKIEM, ŻE:
- jesteś w wieku od 18 do 65 lat i ważysz co najmniej 50 kilogramów,
- jeśli w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miałeś wykonanych badań diagnostycznych i zabiegów endoskopowych (gastroskopia, panendoskopia, artroskopia, laparoskopia), a także nie wykonano u Ciebie tatuażu, akupunktury, czy też przekłucia uszu i innych części ciała,
- pod warunkiem, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie byłeś leczony krwią i jej składnikami,
- osoby, które były w Tajlandii oraz Afryce Środkowej i Zachodniej mogą oddać krew po 12 miesiącach od powrotu, o ile nie zauważyły objawów chorobowych,
- po 6 miesiącach po zabiegach chirurgicznych,
- 4 tygodnie od czasu wyzdrowienia z choroby zakaźnej,
- 2 tygodnie od czasu przebycia grypy, zakażenia grypopochodnego, infekcji z gorączką powyżej 38°C,
- co najmniej 2 tygodnie po zakończeniu leczenia antybiotykami.
Nie należy oddawać krwi w trakcie miesiączkowania i 3 dni po jego zakończeniu. Nie wolno również oddawać krwi po porodzie - przez tyle miesięcy, ile trwała ciąża i okres laktacji (po poronieniu natomiast krew można przetoczyć po 6 tygodniach).
NIE MOGĄ ODDAĆ KRWI:
- osoby które przebyły lub są chore na żółtaczkę zakaźną,
- uzależnieni od alkoholu i narkotyków,
- nosiciele wirusa HIV i chorzy na AIDS,
- ludzie chorzy na cukrzycę, łuszczycę, choroby weneryczne, gruźlicę, padaczkę, choroby nowotworowe i układu krążenia (wady serca, zawał mięśnia sercowego, choroba wieńcowa),
- chorzy na chorobę Creutzfeldta-Jakoba (CJD),
- osoby leczone hormonem wzrostu,
- osoby, które chorowały na choroby tropikalne; chorzy na malarię lub osoby, które przyjmowały leki przeciwmalaryczne,
- osoby po resekcji żołądka, po usunięciu tarczycy lub nerki,
- chorzy z miażdżycą, po udarach mózgowych i osoby z rozległymi żylakami,
- osoby po przeszczepie rogówki, opony twardej lub komórek ośrodkowego układu nerwowego,
- przebywający w okresie 01.01.1980 r. do 31.12.1996 r. łącznie przez 6 miesięcy lub dłużej w Wielkiej Brytanii, Francji, Irlandii.
PAMIĘTAJ:
- każda osoba która chce oddać krew jest zobowiązana do wypełnienia kwestionariusza, w którym należy sumiennie odpowiedzieć na szereg pytań. Nie wolno bagatelizować żadnego z pytań np. dot. przyjmowania leków obniżających ciśnienie krwi, czy uspokajających.
MUSISZ WIEDZIEĆ:
- sprzęt do poboru krwi jest jednorazowy, warunki sterylne,
- każdy dawca jest badany laboratoryjnie przed pobraniem, aby ustalić czy odpowiada wymaganiom zwrotnym,
- krew każdego dawcy jest także badana na obecność zarazków chorób wenerycznych, AIDS czy żółtaczki zakaźnej,
- o przydatność krwi dawcy decyduje wynik badania i testy – profesjonalne zasoby techniczne pozwalają na szczegółową kontrolę dawcy.
KROK PO KROKU:
- lekkostrawny posiłek w domu,oddawanie krwi jest bezbolesne,
- rejestracja dawcy w RCKiK (wypełnienie kwestionariusza),
- wstępne badanie (morfologia, ciśnienie),
- badanie lekarskie (wywiad, kwalifikacja do oddania krwi),
- pobór krwi (ok. 10 min.),
- krótka regeneracja sił,
- odbiór posiłku regeneracyjnego wartości 4500 kcal (8 czekolad, wafelek, sok).
Na prośbę dawcy, wystawiane jest zaświadczenie o oddaniu krwi usprawiedliwiające nieobecność w miejscu pracy w myśl § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. z 1996r. Nr 60, poz. 281 ze zm.). W odniesieniu do funkcjonariuszy obowiązuje § 7 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 02 września 2002r. w sprawie szczegółowych praw i obowiązków oraz przebiegu służby policjantów (Dz.U. z 2002r. Nr 151, poz. 1261).
Autor: Monika Miękczyńska
Publikacja: Piotr Pawlaczyk