Gdy odchodzi ktoś bliski - Artykuły - Policja Kujawsko-Pomorska

Kryzys ten przebiega w określonych, zachodzących na siebie, stadiach. Warto o tym wiedzieć – nie po to, aby się do tego stosować, lecz po to, aby zrozumieć, co się z nami dzieje lub działo w przeszłości. Warto o tym wiedzieć też po to, aby pomóc sobie bądź innym, przejść przez okres żałoby z większą akceptacją.

Sposób i czas przeżywania żałoby jest bardzo indywidualną sprawą. To, w jaki sposób ona przebiega, kiedy i czy w ogóle minie, zależy od wielu czynników, m.in. od tego, kim była dla nas osoba zmarła i jakie spustoszenie w życiu spowodowało jej odejście, jak podchodzimy do problematyki śmierci, jakie dotychczas ponieśliśmy w życiu straty. Zależy też od naszej osobowości i wsparcia ze strony innych ludzi. Pomocą dla rodzin funkcjonariuszy, którzy zmarli, zajmuje się m.in. Fundacja Pomocy Sierotom i Wdowom po Poległych Policjantach.

Wszystkie te, opisane wyżej, reakcje to typowe, naturalne, reakcje w sytuacji kryzysu, jakim jest śmierć bliskiej osoby.

Śmierć jednego z członków rodziny dotyka głęboko nie tylko pojedyncze osoby, ale też rodzinę jako całość. Na tą całość składają się charakterystyczne, dla danej rodziny, sposoby komunikowania się, działania i spędzania czasu, sposoby zaspokajania potrzeb psychicznych i materialnych poszczególnych jej członków, specyficzne poczucie humoru, wierzenia, wartości, tradycja. Żałoba jest psychologiczną, somatyczną, społeczną reakcją, będącą odpowiedzią na stratę, stanowiącą jej konsekwencję.

Przed rodziną w żałobie stoją następujące zadania.

Akceptacja bolesnej, osobistej straty, której doświadczyła rodzina, poradzenie sobie z żałobą i nauczenie się emocjonalnego „uwalniania się” od osoby zmarłej.

Każdy z członków rodziny doświadcza indywidualnej straty, traci niepowtarzalny związek, który łączył go ze zmarłym oraz dotychczasowy obraz rodziny. Wszyscy potrzebują wówczas rozmowy, przebywania ze sobą, uwagi i troski, wzajemnego zrozumienia i wsparcia. Mówienie o cierpieniu, bólu, pustce, jest jednym ze sposobów radzenia sobie ze stratą. Niewątpliwie jest to bardzo trudne, ale pomaga uświadomić sobie związki i uczucia, łączące rodzinę, a w rezultacie wzmacnia więzi emocjonalne. Ułatwia też zachowanie poczucia ciągłości życia rodzinnego. Czasem zdarza się jednak, że osieroceni uważają, iż nie mają nic do zaoferowania innym członkom rodziny. Z psychologicznego punktu widzenia jednak, gotowość do tego, aby być, słuchać, starać się rozumieć, dawać, ale też brać, stanowi właśnie pomoc. Zdarza się jednak iż niektórzy dochodzą do wniosku, że „nigdy już nie będziemy rodziną”.

W rodzinie bardzo ważna jest pamięć o zmarłym, a wyciszanie wspomnień o nim winno następować naturalnie, stopniowo.

Bardzo ważne, dla procesu przezwyciężania bólu, związanego ze stratą i żałobą, są rytuały i obrzędy takie, jak: przygotowanie pogrzebu i udział w nim, osobiste pożegnanie ze zmarłym, spotkanie rodziny i przyjaciół po pogrzebie, okres żałoby, zachowanie pamiątek, świadome przeżywanie kolejnych rocznic śmierci itp.

Podczas przeżywania żałoby należy pamiętać o dzieciach, które również doświadczają smutku po stracie i potrzebują szczególnej uwagi i troski. Żałoba, w ich przypadku, może przybierać formę agresji, drażliwości, napadów płaczu, gniewu, lęku, a także poczucia winy, wyrzutów sumienia, z powodu np. nieakceptowanych zachowań. Brak rzetelnej wiedzy, brak doświadczenia oraz kształtująca się osobowość dziecka mogą wywoływać dezorientację i powodować fałszywą interpretację zdarzeń, a tym samym wpływać destrukcyjnie na przyszłość dziecka.

Adaptacja do straty, czyli przystosowanie się do życia, pozbawionego zmarłej osoby, a tym samym modyfikacja dotychczasowej struktury obowiązków i ról w rodzinie.

• Nie mogą oni mówić o zmarłym, nie doświadczając od nowa intensywnego smutku po stracie.
• Drobne skojarzenia ze zmarłym wywołują bardzo silną reakcję żalu.
• Unikają rodziny, przyjaciół, czynności lub miejsc, związanych ze zmarłym.
• W przeszłości przeżyły depresję po stracie, połączoną z utrzymującym się poczuciem winy.
• Prezentują radykalne zmiany stylu życia.
• W ich zachowaniu zauważa się przymus naśladowania osoby zmarłej.
• Pojawiają się symptomy autodestrukcyjne lub suicydalne (samobójcze).
• Osoba ma fobie, związane z chorobą, śmiercią.

Pomoc ludziom w żałobie polega na:

• Cierpliwym, empatycznym wczuwaniu się w słowa, zachowania, osób, dotkniętych stratą, bez naiwnego pocieszania.
• Stworzeniu bezpiecznego otoczenia dla ujawniania emocji, towarzyszących stracie, wypłakania się.
• Wykazaniu autentycznej troski.
• Mobilizowaniu własnych potencjałów osoby, dotkniętej stratą, do przezwyciężania sytuacji kryzysowej.
• Wskazywaniu wartości, istotnych w życiu.
• Zachęcaniu do spostrzegania problemów jako wyzwań.
• Zachęcaniu do budowania i rozwijania serdecznych, głębokich, relacji interpersonalnych.
• Motywowaniu do reorganizacji życia i wspieraniu w tym.
• Przestrzeganiu przed bezkrytycznym sięganiem po leki uspokajające, psychotropowe, gdyż bardzo bolesne i intensywne przeżycia, towarzyszące pierwszej fazie żałoby są naturalne. Farmakoterapię można stosować jedynie pod nadzorem lekarza i wyłącznie wtedy, gdy ból żałoby jest tak intensywny i długotrwały, że nie można poradzić sobie z nim innymi metodami.
• Przedstawieniu innych alternatyw np. pomoc specjalistycznych placówek - ośrodka interwencji kryzysowej, psychologa, czasem duchownego.
• Pomocy w zabezpieczeniu innych potrzeb.

To, jak przeżywamy śmierć ukochanej osoby, to, jak radzimy sobie z żałobą po jej stracie, stanowi, dla nas samych, źródło informacji na swój temat i na temat swojego życia. Całkowite przeżycie żalu po stracie kogoś kochanego to życie teraźniejszością, budzenie się i zasypianie z „pamięcią w sercu” o tych, których kochaliśmy i których zabrała nam śmierć, z nadzieją na dobre jutro. W obliczu kruchości życia, próbujmy sprawiać, aby każdy dzień był dniem przeżytym świadomie i pięknie, z miłością do innych. Czym bowiem jest życie bez miłości, czy nie jest agonią?

Podobnie jak śmierć kogoś bliskiego, niektórzy przeżywają inne straty, poniesione w życiu, np. utratę pracy, rozpad małżeństwa.

Opracowała:
nadkom. Jolanta Iwaszko