Zasady zachowania się wobec osób przejawiających zaburzenia psychiczne - Porady dla policjantów - Policja Kujawsko-Pomorska

Porady dla policjantów

Rozmiar czcionki

czcionka normalna
czcionka średnia
czcionka duża

Zasady zachowania się wobec osób przejawiających zaburzenia psychiczne

Data publikacji 18.09.2015
Powrót
Drukuj

Policjanci, w trakcie przeprowadzanych interwencji, często spotykają się z osobami naruszającymi obowiązujące normy społeczne czy moralne, zachowującymi się w sposób nieadekwatny do sytuacji oraz z osobami z którymi kontakt jest utrudniony.

ZASADY ZACHOWANIA SIĘ WOBEC OSÓB PRZEJAWIAJĄCYCH SYMPTOMY ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH ORAZ INNYCH DYSFUNKCJI UTRUDNIAJĄCYCH KONTAKT

 

Policjanci, w trakcie przeprowadzanych interwencji, często spotykają się z osobami naruszającymi obowiązujące normy społeczne czy moralne, zachowującymi się w sposób nieadekwatny do sytuacji oraz z osobami z którymi kontakt jest utrudniony. Niektóre z tych osób mogą przejawiać symptomy zaburzeń czy chorób psychicznych. Dlatego ważne jest, aby posiadać informacje na temat podstawowych objawów, wskazujących na poszczególne zaburzenia natury psychicznej, wiedzieć czy istnieje realne zagrożenie dla osób trzecich lub osoby zaburzonej oraz znać podstawowe zasady postępowania w takich sytuacjach. Poniżej opisanych zostanie kilka najbardziej charakterystycznych zaburzeń psychicznych oraz dysfunkcji utrudniających kontakt, a także porady, co do zachowania się w odniesieniu do tychże osób.

W momencie rozpoczęcia działań i nawiązania pierwszego kontaktu z inną osobą, możemy uzyskać podstawowe informacje o jej stanie psychicznym. W sytuacji, kiedy widzimy kogoś zdezorientowanego lub silnie wzburzonego, możemy zadać jej podstawowe pytanie typu: „Czy mógłbym Pani/Panu pomóc? Ważny jest sposób w jaki osoba nawiązuje kontakt werbalny, wzrokowy, ale też jej orientacja w otaczającej ją rzeczywistości  - czy wie, kim jest, jak się nazywa, czy wie jaki dziś dzień, gdzie się znajduje i dlaczego.

Istotna jest obserwacja zachowania osoby z którą nawiązujemy kontakt, czy jest ono spójne czy chaotyczne i impulsywne? Czy wypowiedzi są ze sobą powiązane w logiczną całość? Czy tempo wypowiedzi nie odbiega od normy? Czy osoba jest spokojna, czy lękliwa i spięta?

Najczęściej spotykane zaburzenia psychiczne:

1. Schizofrenia – najczęstsze objawy:
  • Halucynacje – na przykład głosy, które słyszy jedynie chory. Halucynacje są najczęściej słuchowe, choć mogą być też wzrokowe lub węchowe,
  • Urojenia i błędne przekonania – najczęściej człowiek taki wierzy, że jego działania i uczucia są kontrolowane przez jakąś siłę zewnętrzną, że jego myśli są wykradane przez innych lub też nasyłane do jego głowy przez jakieś siły czy osoby,
  • Zaburzenia kojarzenia – dana osoba nie mówi sensownie, łączy słowa w ciągi, których słuchacz nie rozumie,
  • Dziwaczne zachowania, dziwaczny wygląd (np. ubiór),
  • Zaburzenia poczucia tożsamości – osoba może przyjąć inną tożsamość lub nie być pewną niektórych aspektów swojego ciała i jego granic (może mówić np. o połączeniu z kosmosem czy uniwersalnymi potęgami),
W kontakcie ze schizofrenikami:
  • zachowaj spokój, nie wykonuj gwałtownych ruchów,
  • pamiętaj, że sprawca jest inteligentny – nie pocieszaj go naiwnie,
  • zachowaj dystans fizyczny i nie łam go na siłę,
  • zadbaj o własne bezpieczeństwo (usuń  z najbliższego otoczenia niebezpieczne przedmioty),
  • nie bój się, panuj nad własnymi emocjami,
  • zadbaj o dobrą atmosferę rozmowy,
  • to ludzie wyczuleni na świat zewnętrzny – duża ilość wrażeń, liczebność osób, drażni – powinien rozmawiać jeden policjant, należy zrezygnować z obserwatorów,
  • nie zaprzeczaj, ale też nie zgadzaj się z treścią urojeń, nie przerywaj, możesz wysondować: „Co ten głos Pani podpowiada?”,
  • nie dyskutuj na temat logiki urojeń i halucynacji. Nie staraj się zmienić sposobu widzenia rzeczywistości przez osobę chorą, nie tłumacz, że to co on widzi czy słyszy, jest ułudą,
  • nie wyśmiewaj, traktuj z szacunkiem, nie protekcjonalnie,


2. Depresja i mania to zaburzenia nastroju – depresja obniża nastrój, natomiast mania podwyższa. Główne objawy depresji to:
 
  • Złe samopoczucie i apatyczny nastrój,
  • Utrata lub zmniejszenie wrażliwości na bodźce/obojętność,
  • Niezdolność do odczuwania przyjemności,Rozmyślanie o śmierci lub samobójstwie,
  • Wycofanie się z kontaktu z innymi osobami,Poczucie beznadziejności,
  • Zaburzenia snu/wczesne budzenie się,
  • Zaburzenia odżywania, np. zmniejszenie łaknienia,

W relacjach z osobami cierpiącymi na depresje:
  • nie wyzwalaj u tej osoby dodatkowych negatywnych emocji, poprzez np. strofowanie, lekceważenie osoby i jej problemów, ironiczny uśmiech,
  • mów wyraźnie i wolno,
  • zapewnij opiekę lub nadzór osobie, nie pozostawiaj samej z problemem,
  • zachęcaj osobę do mówienia, to może ją uspokoić, a ty wysondujesz w jakim stanie się znajduje,
  • wykaż zrozumienie dla jego problemów,
  • nie pospieszaj rozmówcy, niekiedy musisz czekać na odpowiedź dłużej niż zwykle, osoba może potrzebować czasu na przeanalizowanie twojej wypowiedzi,
  • stwórz poczucie bezpieczeństwa, postaraj się aby osoba nie postrzegała ciebie jako źródła zagrożenia, słuchaj aktywnie, zapytaj co możesz zrobić, żeby pomóc,

Bardzo często depresja może być przyczyną samobójstw.
W relacjach z osobami mającymi tendencje samobójcze:
  • zwracaj baczną uwagę na osoby, które wyrażają pragnienie zabicia siebie lub mówią, że „chcę pójść spać i zapomnieć o wszystkim”. Około dwie trzecie osób popełniających samobójstwo informowało o swoich intencjach rodzinę, przyjaciół lub inne osoby,
  • nie ignoruj narzekania. Zwracaj szczególną uwagę na osoby, które mówią o utracie nadziei. Na przykład większość zdecydowanych na popełnienie samobójstwa rezygnuje z tego zamiaru, gdy dowiaduje się o istnieniu leków lub technik mogących uśmierzyć ich ból,
  • rzeczy takie jak broń czy duże ilości środków uspokajających trzymaj jak najdalej od osób z samobójczymi skłonnościami,
  • okaż zainteresowanie osobom, które mają skłonności samobójcze. Próba samobójcza jest najczęściej ich wołaniem o pomoc. Ludzie ci potrzebują „mistrza”, który mógłby pokazać nowe rozwiązania ich problemów i przynajmniej w niewielkim stopniu pomógł zmniejszyć ich poczucie beznadziejności,
  • nie osądzaj, nie doradzaj, nie pouczaj, tzn. nie potępiaj ani nie usprawiedliwiaj,

3. Mania – w zespole maniakalnym występuje ciągły stan zadowolenia, radości, szczęścia oraz brak adekwatnych reakcji na przykre wydarzenia. Osoba jest bardzo pobudzona, tempo myślenia ulega przyspieszeniu, potrafi on działać przez wiele godzin bez odpoczynku. Jest bezkrytyczny wobec własnej osoby i działania, nie dostrzega żadnych przeszkód w drodze do realizacji wytyczonego celu.

Mania zwykłe charakteryzuje się:
  • Wzmożoną aktywnością motoryczną,
  • Drażliwością, wzmożonym nastrojem,
  • Przyspieszeniem procesów myślowych (gonitwa myśli),
  • Mowa takich osób jest zazwyczaj głośna, gwałtowna i trudna do zrozumienia,
W kontakcie z maniakami:
  • Zadbaj o swoje bezpieczeństwo,
  • Stwórz pozytywną atmosferę,
  • Dostosuj się do swojego rozmówcy – do tempa jego wypowiedzi, do nastroju – możesz stopniowo zwalniać np. tempo wypowiedzi, mówić nieco ciszej,
  • Zachowaj spokój, nie okazuj silnych emocji, staraj się poprzez swój spokój wyciszyć osobę, z którą masz kontakt,
  • Unikaj sztuczności.
4. Osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości – zaburzenie to występuje wtedy, gdy osoba przejawia trwałe zachowanie antyspołeczne. Osoba taka nie jest chora psychicznie, nie cierpi na urojenia czy halucynacje, nie ma niedoborów w sferze intelektu. Myśli ona racjonalnie i jest świadoma tego, co robi. 

Cechy charakterystyczne:
  • Brak wyrzutów sumienia i lojalności względem kogokolwiek,
  • Agresywne lub antyspołeczne zachowanie,
  • Naruszanie i lekceważenie praw innych osób,
  • Impulsywność, wybuchowość, brak odpowiedzialności,
  • Osoby dopuszczają się agresji wobec ludzi i zwierząt, kradzieży, niszczą cudzą własność oraz naruszają normy obowiązujące w społeczeństwie.
W relacjach z osobami z antyspołecznym zaburzeniem osobowości:
  • wykaż się daleko posuniętą ostrożnością,
  • nie licz na pozytywne nastawianie sprawcy do ciebie, nie wierz w zapewnienia,
  • bądź spokojny – nie okazuj lęku, nie wywyższaj się wobec sprawcy,
  • nie apeluj do uczuć wyższych sprawcy,
  • pamiętaj o jego impulsywności,
  • myśl szybko, przewiduj, bądź plastyczny,
  • nie groź, nie ośmieszaj,

Kolejną dysfunkcją, która utrudnia komunikację z osobą jest jej upośledzenie umysłowe.

Upośledzenie umysłowe – mówimy o nim wtedy, gdy funkcje intelektualne rozwinięte są znacznie poniżej przeciętnej. Widoczne jest upośledzenie funkcjonowania w takich dziedzinach jak: komunikowanie się, dbanie o siebie, życie rodzinne, zdolności społeczne i interpersonalne, praca  czy własne bezpieczeństwo. W relacjach z osobami o obniżonym poziomie intelektualnym:
  • okaż zainteresowanie, mów powoli,
  • wykaż się cierpliwością, nie bój się,
  • formułuj proste pytania – unikaj wypowiedzi wielokrotnie złożonych, pytań hipotetycznych, podwójnej negacji,
  • notuj dosłownie wypowiedzi,
  • bardzo efektywnie wykorzystaj czas – dobra koncentracja uwagi trwa ok. 30 minut,
  • nie oczekuj rozumienia abstrakcyjnych pojęć, umiejętności sensownego wnioskowania.
  • poinformuj o formie zakończenia interwencji w sposób najbardziej przestępny i zrozumiały, np. „Teraz pojedzie Pan do miejsca, gdzie będzie Pan bezpieczny”,
  • w miarę możliwości zapewnij kontakt z rodziną, opiekunem prawnym lub lekarzem,
Bibliografia:
  1. Pietruczuk Ewa i Dąbrowski Marek, 2007, Jakość kontaktu policjanta z obywatelem. Wskazówki dotyczące przeprowadzania interwencji policyjnej (poradnik dla policjanta), Wydawnictwo Szkoły Policji w Słupsku;
  2. Carson Robert C., Butcher James N., Mineka Susan, 2006, Psychologia zaburzeń vol. 1 i 2, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne;
  3. Meyer Robert, 2003, Psychopatologia, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
  4. Bielska Teresa, 2001, Zachowanie policjanta na miejscu incydentu z zakładnikami lub manipulowanej próby samobójczej, pod red. Grażyny Kędzierskiej, Szczytno.

Opracowała: Magda Mikołajska
Sekcja Psychologów KWP w Bydgoszczy

 

 

 

Autor:
Publikacja:

Powrót na górę strony