Ocalić od zapomnienia - Leon Małolepszy
Data publikacji 18.09.2015
Leon Małolepszy - urodził się 11 lutego 1888 r. w miejscowości Gemby w powiecie starogardzkim k/ Gdańska, w rodzinie chłopskiej Michała i Marianny (z domu Flizikowskiej). Jak wszyscy pruscy poddani uczęszczał do niemieckiej szkoły, potajemnie ucząc się języka polskiego przy miejscowej parafii. W latach młodości poznał smak trudnej pracy na roli w gospodarstwie rodziców. W 1919 roku, w niepodległej Polsce był uczestnikiem kursów dokształcających, a przede wszystkim języka polskiego i historii. 19 stycznia 1920 r. zawarł związek małżeński z Moniką Epka, urodzoną 8 października 1891 r. w Jaroszowach, córką Józefa i Matyldy z domu Kuchta. Z małżeństwa tego urodziła się czwórka dzieci; Zygmunt (ur.1923), Jan (ur.1927), Łucja (ur.1929).Do policji wstąpił 11 lutego 1920 r. pełniąc nieprzerwanie trudną służbę na posterunku Policji w Płużnicy, aż do pierwszych dni września 1939r. Jego ambicją była sumienna, dobrze zorganizowana praca wymagająca podejmowania trudnych decyzji. Zaradny i gospodarny traktował troskę o rodzinę na równi z obowiązkami służbowymi. W 1930 roku odbył przeszkolenie specjalistyczne na kilkumiesięcznym kursie w Mostach Wielkich k/ Lwowa. W stopniu starszego posterunkowego, który otrzymał w roku 1931, został zastępcą komendanta posterunku Policji w Płużnicy. Za ofiarną pracę otrzymał dwa odznaczenia państwowe.
Po wybuchu wojny 1 września i ewakuacji rodziny w dniu 2 września pozostał na miejscu do czasu [3-4 wrzesień] wchłonięcia go przez wycofujące się oddziały Wojska Polskiego. Razem z żołnierzami i innymi policjantami w trudnych bojowych sytuacjach z narażeniem życia, brał udział w odpieraniu ataków nadciągającego wroga. Po stopniowym wycofywaniu się przed nacierającymi Niemcami, w połowie września znalazł się na wschodnich terenach Rzeczypospolitej Polskiej. W okolicach Łucka dostał się do niewoli bolszewickiej. Od 30 września 1939 r. więziony był w Łucku. W dokumentach zachowało się potwierdzenie przebywania w więzieniu w Łucku na liście grupy dziesięciu jeńców (dokument dowodowy 15/2).Z Łucka wywieziony został 11 listopada 1939 roku do Szepietówki, a stamtąd 17 listopada przesłany do łagru jeńców wojennych w Ostaszkowie w monastyrze „Niłowa Pustyń” – kompleksie zabudowań klasztornych na wyspie Stołbnyj na jeziorze Seliger. Z Ostaszkowa pod koniec 1939 r. rodzina otrzymała jedyną od niego wiadomość w formie kartki pocztowej. Z Ostaszkowa, na polecenie Zarządu NKWD ZSRR w Moskwie (zastępca naczelnika NKWD Chochołowa) nakazano 10 kwietnia 1940 r. bezzwłocznie wysłać do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD obwodu kalinińskiego „wymienionych….. jeńców przetrzymywanych w obozie Ostaszków.” Wśród nich na tej liście znalazł się Leon Małolepszy, syn Michała ur. w 1888 r. - Lista NKWD Nr. 023/5 pozycja 82. Nr. akt 1856, str. 145. Leon Małolepszy został zamordowany w ówczesnym Kalininie w siedzibie NKWD ( dzisiaj przywrócono nazwę Twer) w kwietniu 1940 roku.
Spoczywa w zbiorowej mogile na obszarze terenu należącego do NKWD, a od 1991 r. do KGB w Miednoje położonym 25 kilometrów od Tweru. Ponieważ badania historyków wykazały, iż żołnierze i policjanci byli mordowani najpóźniej w trzy dni po opuszczeniu obozu, sąd w Wąbrzeźnie na wniosek gdańskiej prokuratury 12 października 2000 r. (Sędzia Jerzy Żuralski) uznał, iż Leon Małolepszy zmarł (został zamordowany) 13 kwietnia 1940 r. w Twerze. Był to ważny precedens, który dał początek innym podobnym rozstrzygnięciom w Polsce. Wcześniej bowiem przyjmowano w orzeczeniach o „Uznaniu za zmarłego” wpisując zazwyczaj datę zgonu „zaginionych” na 9 maja 1945 roku. Zygmunt Małolepszy syn zamordowanego po tym wyroku stwierdził: „Jestem bardzo dumny, że to właśnie od Ojca rozpoczyna się prostowanie historii w naszym kraju..”. Wcześniej podczas prac ekshumacyjnych mogiły nr.1, przeprowadzonej przez ekipę polskiej Prokuratury Generalnej w dniach 15-30 sierpnia 1991 roku ustalono jego tożsamość. Ekshumowano wtedy 243 szczątki ofiar, wśród których w zdecydowanej liczbie byli policjanci (90 %). Na liście ekshumowanych szczątki Ś.p. Leona Małolepszego znajdują się pod pozycją 118.
Wraz ze szczątkami zamordowanych policjantów wydobyto wiele rzeczy osobistych i ku zaskoczeniu członków ekipy, sporą liczbę dosyć dobrze zachowanych dokumentów, takich jak; książeczki wojskowe, legitymacje policyjne, metryki chrztu, ślubu, banknoty polskie, kalendarzyki, listy z domów, a nawet pamiętniki. Wg tych dokumentów i innych źródeł bezspornym jest, iż mordu na tej grupie policjantów z Ostaszkowa dokonywano między 4 a 19 kwietnia 1940 r. Od 4 kwietnia bowiem zaczęła się likwidacja obozu w Ostaszkowie. Nad sprawnym przebiegiem operacji wywożenia jeńców czuwał Błochin, specjalnie oddelegowany funkcjonariusz centrali NKWD. Codzienne partie jeńców pędzono do stacji kolejowej Soroga, gdzie ładowano ich do wagonów więziennych i przez miejscowość Bołogoje transportowano do Kalinina. Tam na stacji czekały samochody zwane „cziornymi woronomi”, które przewoziły jeńców do miejscowego więzienia i siedziby Zarządu Obwodowego NKWD. Do wieczora byli przetrzymywani w celach piwnicznych. Wieczorem w dolnej kondygnacji gmachu NKWD rozgrywał się ostatni akt dramatu.
Oto prawdopodobny przebieg wydarzeń dotyczących jeńców z Ostaszkowa z listy 023/5.;
- 10.04.1940 - telefonicznie przekazany z Moskwy do Ostaszkowa wykaz 100 osób przeznaczonych do transportu;
- 11.04.1940 - przyjazd do Kalinina przed południem;
- 12/13.04.1940 - rozstrzeliwanie a następnie przewóz zwłok do Miednoje.
Po opublikowaniu wyników ekshumacji w Miednoje syn zamordowanego policjanta Zygmunt Małolepszy z Malborka w imieniu swej siostry Łucji i brata Jana poinformował Komendanta Wojewódzkiego Policji w Toruniu i proboszcza parafii płużnickiej o tym smutnym fakcie.
Na wniosek Gdańskiej Rodziny Katyńskiej przyznano Ś.p. Leonowi Małolepszemu pośmiertnie;
- przez Prezydenta RP w Londynie „Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939” (Legitymacja nr. 12014 z 15 sierpnia 1985 r.)
- przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę medal „Za udział w wojnie obronnej w 1939” 132 z 15 lutego 1994 r.” (Legitymacja Nr.2 – 94.)
Opracowanie na podstawie materiałów Zygmunta Małolepszego
– Janusz Marcinkowski, Wójt Gminy Płużnica
Autor: Janusz Marcinkowski
Publikacja: Piotr Pawlaczyk