10 grudnia – Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka - Kalendarium Praw Człowieka - Policja Kujawsko-Pomorska

Deklaracja ustanowiła kanon praw politycznych, obywatelskich i społecznych przysługujących wszystkim ludziom. To pierwszy dokument, dotyczący bezpośrednio praw człowieka, który został uzgodniony i przyjęty przez niemal 200 państw.

Doświadczenia II wojny światowej skłoniły państwa do podjęcia aktywnych, jednoznacznych działań, które zminimalizują prawdopodobieństwo powtórzenia się historii masowego łamania praw człowieka i ludobójstwa. Przyjęcie Deklaracji poprzedziło kilka lat dyskusji i niestety zbiegło się to w czasie z narastaniem tzw. zimnej wojny. Bezpośrednim tego skutkiem było osłabienie mocy sprawczej tego dokumentu, który pierwotnie miał być konwencją, czyli aktem prawnie wiążącym państwa, a został deklaracją. Deklarację przyjęto jednak bez głosu sprzeciwu. Obecnie, większość prawników zajmujących się prawem międzynarodowym uważa Deklarację za prawo zwyczajowe, z czego wnioskują jej powszechne obowiązywanie. Na bazie Deklaracji, w 1996 roku uchwalono Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, które jako umowy międzynarodowe od początku obowiązywały wszystkie Państwa-Strony. Deklaracja do dziś jest podstawą systemu ochrony praw człowieka ONZ. W Deklaracji zawarto to, co w ty okresie jednomyślnie uznano za fundament praw człowieka dla wszystkich ludzi w odniesieniu do takich kwestii, jak:

• bezpieczeństwo osobiste;
• wolność od niewolnictwa i tortur;
• ochrona prawna;
• wolność słowa;
• wolność przemieszczania się;
• wolność religii;
• wolność zgromadzeń;
• prawo do pracy;
• prawo do zdrowia;
• prawo do edukacji;
• prawo do kultury i inne.

Prawa te przysługują wszystkim „bez względu na różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub innych przekonań, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek inne różnice” (art. 2). Powszechna Deklaracja Praw Człowieka określa prawa człowieka jako:

• powszechne – przysługują każdej osobie na mocy jej człowieczeństwa
• niezbywalne – nie można się ich zrzec, nawet gdyby się tego chciało, ani nikt nie ma prawa pozbawić kogokolwiek tych praw
• niepodzielne – żadne z uznawanych za podstawowe praw człowieka nie jest ważniejsze od pozostałych, a korzystanie z nich jest ze sobą powiązane/zależne.

W tradycyjnym podejściu, prawa człowieka są dzielone na tzw. generacje praw człowieka:

• do I generacji zaliczane są prawa obywatelskie i polityczne;
• do II generacji zalicza się prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne;
• do III generacji zaliczane są tzw. prawa solidarnościowe/kolektywne związane z rosnącą współzależnością państw, procesem globalizacji (np. prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do bezpiecznego środowiska, prawo do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkości).

Do ONZ należą obecnie 193 państwa. Stworzony w ramach ONZ tzw. system uniwersalny (poza systemem ONZ-towskim istnieją systemy kontynentalne: amerykański, afrykański i europejski), to największy i najpowszechniejszy system ochrony praw człowieka. Wiele mechanizmów ochrony praw człowieka, np. Międzynarodowy Trybunał Karny (powołany, aby sądzić sprawców najcięższych przestępstw), urząd Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, Konwencja przeciwko torturom ONZ czy Europejska Konwencja Przeciwko Handlowi Ludźmi, są efektami wieloletnich starań, akcji i działań edukacyjnych m.in. wielu organizacji pozarządowych.

Przygotowano na podstawie materiałów Fundacji Autonomia