„Gdy pasja staje się sensem”. X Akcja sprzątania cmentarzy z I wojny światowej w zachodniej Galicji - Wiadomości - Policja Kujawsko-Pomorska

W dniach 9-11 października 2025 r.  miała miejsce jubileuszowa X Akcja sprzątania cmentarzy z I wojny światowej w zachodniej Galicji. Z biegiem lat efekt prac rozpoczętych przez Koło PTTK nr 8 – Klubu Górskiego „Orły” przy Komendzie Stołecznej Policji, a kontynuowanych przez wolontariuszy, szkoły, samorządy, strażaków OSP, harcerzy, opiekunów cmentarzy i partnerów zagranicznych, staje się coraz bardziej widoczny. Cmentarze, niegdyś ukryte wśród zarośli, wyłoniły się z krajobrazu, są odnawiane i stały się dostępne dla odwiedzających, a dzięki systematycznej opiece miejsca te stają się wizytówkami regionu.

Nekropolie powstały po 1915 roku, w następstwie przełamania frontu gorlickiego. Maj 1915 był kluczowym momentem walk na tym odcinku i pozostawił tysiące rozproszonych mogił. Austro-węgierski Oddział Grobów Wojennych stworzył tu spójny system ponad czterystu cmentarzy, uporządkowanych w okręgi i ponumerowanych. Pracowali przy nich architekci — m.in. Dušan Jurkovič i Hans Mayr — łącząc prostą architekturę z ukształtowaniem terenu. Tworzono je, by zapewnić godny pochówek, uporządkować rozsiane mogiły i upamiętnić poległych w jednolity, ponadnarodowy sposób.

Na tych cmentarzach spoczywają żołnierze armii austro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej — wielu narodowości i wyznań: m.in. Polacy, Węgrzy, Słowacy, Czesi, Rusini/Ukraińcy i Niemcy. Od początku przyświecała tu idea równego upamiętnienia: wszyscy polegli zostali zrównani ponad dawnymi liniami frontu.

Podejmowane działania łączą szkoły, samorządy, organizacje i wzmacniają lokalną tożsamość. Nasza akcja służy utrzymaniu porządku i dostępności tych miejsc, jest lekcją żywej historii. Warto o nie dbać, gdyż są one symbolem czasu, w którym szacunek do poległych jest ponadnarodowy.

Łącznie pracami porządkowymi objęto 102 cmentarze wojenne. Patronat honorowy nad tą szczytną, społeczną inicjatywą objęli Ambasador Republiki Słowackiej w RP Andrea Elscheková Matisová, Komendant Główny Policji gen. insp. Marek Boroń, Wojewoda Małopolski Krzysztof Jan Klęczar, Wojewoda Podkarpacka Teresa Kubas-Hul, Konsul Generalny Węgier w Krakowie dr Tibor Gerencsér, Konsul Generalny Niemiec w Krakowie Holger Mahnicke, Konsul Generalny Austrii w Krakowie mgr Martin Gärtner. 

W czwartek 9 października 2025 r. prace porządkowe już tradycyjnie rozpoczęły się na cmentarzu nr 123 Łużna-Pustki, gdzie przedstawiciele Koła PTTK nr 8 – Klubu Górskiego „Orły” przy Komendzie Stołecznej Policji wraz z delegacją z Instytutu i Muzeum Historii Wojskowości w Budapeszcie i burmistrzami komitatu Szabolcs-Szatmar-Bereg oraz wspierającymi służbami mundurowymi, szkołami, harcerzami, druhami OSP, oraz pracownikami gminy (łącznie około 100 osób) układali kliniec na alejkach cmentarza, kosili trawę i grabili liście. Na zakończenie prac Wójt Gminy Łużna Mariusz Tarsa, w asyście delegacji pracujących tego dnia na cmentarzu przedstawicieli polskich formacji mundurowych oraz młodzieży, złożył wieniec pod pomnikiem ku pamięci węgierskich bohaterów poległych w czasie I wojny światowej, znajdującym się właśnie na nekropolii na wzgórzu Pustki. Wieniec złożyli również przedstawiciele Instytutu i Muzeum Historii Wojskowości w Budapeszcie.  

Akcję w sobotę zakończyło spotkanie podsumowujące, które odbyło się w Pensjonacie „Na Wzgórzu” w Zdyni. Na spotkanie przybyli licznie zaproszeni goście, wśród których byli Martin Cimerman Zastępca Ambasadora Republiki Słowacji, dr Tibor Gerencsér Konsul Generalny Węgier w Krakowie, mgr Martin Gärtner Konsul Generalny Austrii w Krakowie, P. Géza Kovács Dyrektor Departamentu ds. Opieki nad Miejscami Pamięci i Kultu Bohaterów Instytutu i Muzeum Historii Wojskowości w Budapeszcie, Komendant Powiatowy Policji w Gorlicach, reprezentanci Małopolskiej Brygady Obrony Terytorialnej, osoby reprezentujące administrację rządową, samorządową oraz opiekunowie cmentarzy i pasjonaci historii. Uczniowie z ZSCKR w Bystrej uświetnili spotkanie swoim śpiewem. Tradycyjnie podczas podsumowania insp. Jacek Witas przedstawił prezentację multimedialną przedstawiająca prace na cmentarzach prowadzone podczas ostatnich 10 lat akcji sprzątania cmentarzy z I wojny światowej. Po prezentacjach głos zabrali Pani Joanna Florkiewicz-Kamieniarczyk Dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, Pan Martin Cimerman Zastępca Ambasadora Republiki Słowacji, dr Tibor Gerencsér Konsul Generalny Węgier w Krakowie, mgr Martin Gärtner Konsul Generalny Austrii w Krakowie, Pan Bogdan Jezierski Pełnomocnik Wojewody Podkarpackiego ds. Pamięci Ochrony i Opieki nad Cmentarzami Wojennymi. 

Pani Joanna Florkiewicz-Kamieniarczyk Dyrektor Wydziału Rewaloryzacji Zabytków Krakowa i Dziedzictwa Narodowego Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie wręczyła konserwatorom zabytków  Panu Markowi Sawickiemu oraz Panu Józefowi Stecowi medale „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” nadane przez Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 

W dowód szczególnego uznania za pomoc i współdziałanie w utrzymaniu i rewitalizacji nekropolii z okresu I wojny światowej w Beskidzie Niskim Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego przyznał Dyplomy Honorowe PTTK dla: 
P. Joanny Florkiewicz-Kamieniarczyk, P.  Aleksandra Gucwy, P.  Anny Hycnar, P. Romana Hyczko, P. Małgorzaty Małuch, P. Bogdana Moronia, P. Marty Piecuch, P. Dariusza Skrypaka, P. Mariusza Tarsy. 

Przedstawiciele Austriackiego Czarnego Krzyża odznaczyli Pana Romana Frodymę – przewodnika beskidzkiego i autora przewodników po galicyjskich cmentarzach wojennych za całokształt działalności na rzecz cmentarzy z I wojny światowej odznaczeniem „Großes Ehrenkreuz”.

Wszystkim odznaczonym składamy gratulacje. 

Z tego miejsca kierujemy podziękowania do burmistrzów oraz wójtów gmin, którzy włączyli się w Akcję oraz za bardzo duże zaangażowanie uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. 

Jako „Orły” pragniemy podziękować współorganizatorom i osobom zaangażowanym w Akcję, bez których nie udałoby się skoordynować wszystkich działań i przygotować spotkania podsumowującego.

Szczególne podziękowania za trud i ciężką pracę kierujemy do opiekunów cmentarzy wojennych i osób, które społecznie włączyły się w X Akcję porządkowania cmentarzy, w tym roku było to przeszło 1150 osób.

Cmentarze porządkowali między innymi policjanci i pracownicy Komendy Powiatowej Policji w Gorlicach oraz Komisariatu Policji w Uściu Gorlickim, żołnierze 113 Batalionu Lekkiej Piechoty w Tarnowie 11 Małopolskiej Brygady Obrony Terytorialnej, żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej z 203 Batalionu Obrony Pogranicza w Sanoku oraz z 33 Batalionu Lekkiej Piechoty w Rzeszowie. Obecne były delegacje zagraniczne: przedstawiciele Instytutu i Muzeum Historii Wojskowości w Budapeszcie, węgierska delegacja z HIM oraz burmistrzowie komitatu Szabolcs-Szátmár-Bereg. Bardzo liczną grupę stanowili uczniowie: Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Bystrej, Szkoły Podstawowej nr 1 w Łużnej, Zespołu Szkół Zawodowych w Gorlicach im. Kazimierza Pułaskiego, Miejskiego Zespołu Szkół nr 5 w Gorlicach, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Strzeszynie, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Libuszy, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Binarowej, Szkoły Podstawowej nr 1 w Bieczu, Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Ciężkowicach oraz szkół w Tuchowie, Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Niepołomicach, uczniowie ZSZ w Bieczu pod opieką Anny Kubal oraz uczniowie Zespołu Szkół Centrum Kształcenia w Hańczowej, pracujący z Wacławem Bedusem i Weroniką Tumidajską. Wspierali ich studenci Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie kierowani przez Annę Hycnar. Silnie obecne były jednostki ochotniczej straży pożarnej oraz harcerze: druhowie OSP w Łużnej, Ropicy Górnej, Męcinie Wielkiej, Wapiennem i Lipinkach, Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza OSP Siary, a także harcerze z 5 Drużyny Harcerskiej „Zahartowani” w Łużnej i 15 Drużyny Starszoharcerskiej „KryLinki” z Lipinek. Prace wykonywali również pracownicy gminy Łużna i gminy Sękowa, radni i mieszkańcy Gminy Lipinki z wójtem, mieszkańcy Ropicy Górnej z sołtys oraz przedstawiciele Rady Gminy Uście Gorlickie. Wreszcie cmentarze sprzątały i odsłaniały także organizacje oraz grupy społeczne: Społeczna Grupa Operacyjna i S(poł)GO „Wirchne”, stowarzyszenie „Beskid z Jankiem”, Stowarzyszenie Historyczne „Bitwa pod Gorlicami 1915”, Koło Łowieckie „Ryś”, a także krośnieńskie grupy ZKS i „RASEM” oraz grupa Dariusza Kiełtyki. Wsparcia udzielili też gospodarze i pasjonaci lokalnej historii, m.in. pan Roman z Ożennej oraz pan Aleksander Gucwa.